Kiedy wobec lekarza może zostać wszczęe postępowanie dyscyplinarne?
Najważniejsze zagadnienia związane z postępowaniem dyscyplinarnym wobec lekarzy reguluje ustawa o izbach lekarskich z 2009 roku oraz odpowiednie przepisy kodeksu karnego. Poniższy artykuł odpowiada na pytania: kiedy można wszcząć postępowanie dyscyplinarne wobec lekarza? Jak ono przebiega i jakie ma skutki? Jakie prawa ma lekarz w trakcie postępowania?
Odpowiedzialność zawodowa lekarzy
Najważniejsze informacje na temat odpowiedzialności nałożonej na lekarzy w ramach wykonywanego przez nich zawodu określa ustawa o izbach lekarskich z 2 grudnia 2009 roku, a w przypadku kwestii nieuregulowanych w ustawie, zastosowanie mają przepisy kodeksu karnego.
Warto mieć tutaj na uwadze, że ustawa o izbach lekarskich działa na nieco innej zasadzie niż kodeks karny, jako że nie ma w niej zamkniętego katalogu przewinień, za które można wszcząć wobec lekarza postępowanie dyscyplinarne. Poniżej zatem przedstawiamy listę najważniejszych obowiązków lekarzy w ramach wykonywanego zawodu:
- zachowanie tajemnicy lekarskiej,
- udzielanie świadczeń medycznych zgodnie z aktualną wiedzą i największą starannością,
- udzielanie pacjentom pełnej informacji na temat stanu zdrowia, możliwościach leczenia i ewentualnym ryzyku,
- prowadzenie i przechowywanie dokumentacji medycznej,
- udzielanie pomocy osobom w stanach bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia,
- uzyskiwanie zgód od pacjentów na prowadzenie zabiegów.
Jak przebiega postępowanie dyscyplinarne?
Postępowanie dyscyplinarne wobec lekarza obejmuje 4 etapy:
- czynności sprawdzające – na tym etapie ustala się, czy zachodzą okoliczności niezbędne do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Nie są jeszcze sporządzane protokoły ani dowody z opinii biegłego.
- postępowanie wyjaśniające – określa ono, czy rzeczywiście popełniono czyn, jaki można uznać za przewinienie zawodowe. Odbywa się wyjaśnienie okoliczności sprawy, ustalenie winnego i zgromadzenie dowodów.
- postępowanie przed sądem lekarskim – tutaj już następują starania w kierunku ukarania sprawcy przewinienia, wraz z ujawnieniem okoliczności sprzyjających jego popełnieniu i zapobieganie podobnym wypadkom w przyszłości.
- postępowanie wykonawcze – następuje wprowadzenie w życie orzeczeń, jakie zapadły w trakcie postępowania przed sądem lekarskim.
Jakie kary sąd może nałożyć na lekarza?
Pełny, zamknięty katalog kar znajduje się w 5. rozdziale ustawy o izbach lekarskich. Mowa o art. 83, w którym wymieniane są następujące kary:
- upomnienie – nie ma skutków prawnych,
- nagana – lekarz nie może starać się o stanowisko w izbie lekarskiej,
- kara pieniężna – środki w wysokości do czterokrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, przeznaczone na cel związany z ochroną zdrowia,
- zakaz obejmowania stanowisk kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia (od roku do pięciu lat),
- ograniczenie prawa do wykonywania zawodu lekarza (od sześciu miesięcy do dwóch lat),
- zawieszenie prawa wykonywania zawodu (od roku do pięciu lat) – lekarz nie może udzielać świadczeń medycznych w żadnej formie,
- pozbawienie prawa wykonywania zawodu – do 18 października 2010 roku była to kara dożywotnia, obecnie jednak możliwe jest ubieganie się o ponowne uzyskanie prawa do wykonywania zawodu.
Postępowanie dyscyplinarne – obrona lekarza
Lekarz, przeciwko któremu wszczęto postępowanie dyscyplinarne, nie traci swoich praw. Przysługuje mu m.in. domniemanie niewinności, prawo do obrony, czy też złożenie zażalenia.
Domniemanie niewinności
Rozdz. 5 art. 61 ustawy o izbach lekarskich gwarantuje lekarzowi to, że nie może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności, dopóki jego wina nie jest udowodniona i poparta prawomocnym orzeczeniem. Dodatkowo, jeśli w toku postępowania pojawiają się wątpliwości, których nie można usunąć, są one tłumaczone na korzyść strony obwinionej.
Prawo do ustanowienia obrońcy
Z kolei art. 58 tej samej ustawy gwarantuje, że w przypadku postępowania dyscyplinarnego obrona lekarza może być sprawowana przez maksymalnie dwóch obrońców, wybranych spośród lekarzy, adwokatów lub radców prawnych. Jeśli zaś nie ma on wybranych obrońców, może wnioskować o przydzielenie obrońcy z urzędu. Obrońca z urzędu jest ustalany również w przypadku podejrzenia niepoczytalności u obwinionego lekarza lub, gdy zachodzą okoliczności utrudniające obronę.
Złożenie zażalenia
Zgodnie z art. 68, lekarz ma prawo złożyć zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania wyjaśniającego, a także ma prawo wglądu do akt. W sytuacji, gdy postanowienie wydał Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej, wówczas zażalenie należy złożyć do Naczelnego Sądu lekarskiego. Czas na złożenie zażalenia wynosi 14 dni od dnia otrzymania postanowienia.
W sytuacji, gdy kara zawieszenia lub pozbawienia prawa do wykonywania zawodu stanie się prawomocna, wszelkie zawarte z lekarzem umowy (o pracę, cywilnoprawne) zostają z automatu rozwiązane, bez okresu wypowiedzenia.